W poprzednim artykule dotyczącym przygotowania uczniów do egzaminu ósmoklasisty z języka angielskiego zaproponowałam przepis na skuteczną powtórkę gramatyki: powinna być ona kumulatywna i przekrojowa, ale też dopasowana do potrzeb klasy oraz wzbudzająca u uczniów refleksję. Oczywistym wydaje się również fakt, że na kilka miesięcy czy tygodni przed egzaminem najlepiej jest powtarzać środki językowe – w tym gramatykę – w zadaniach w formacie egzaminacyjnym.

Ale co zrobić w sytuacji, kiedy nasza klasa jest bardziej zaawansowana językowo niż pozostałe grupy lub część uczniów reprezentuje wyższy poziom niż pozostali uczniowie w klasie? Standardowe powtórki mogą się takim osobom wydawać nudne i mało motywujące. Jak korzystać z materiałów dydaktycznych, by były one bardziej stymulujące dla naszych klasowych asów? W pozostałej części artykułu przedstawię pomysły na uatrakcyjnienie nauki w klasie zróżnicowanej pod względem poziomu zaawansowania językowego – można je stosować w pracy z całą klasą lub podzielić uczniów na dwie grupy, tak aby z każdą z nich pracować nieco inaczej.

1. Każde zadanie potraktuj jako otwarte

Każde zadanie zamknięte na znajomość środków językowych i funkcji językowych można z łatwością przerobić na zadanie otwarte. W zadaniach na wybór wielokrotny (zadanie 12. w poprzednich edycjach egzaminu) oraz na dobieranie brakujących wyrazów (zadanie 11.) poprośmy uczniów, by zakryli odpowiedzi (lub ich nie pokazujmy na ekranie czy tablicy), tak aby samodzielnie uzupełnili brakujące wyrazy czy wyrażenia. Dopiero wtedy uczniowie będą mogli sprawdzić, czy któraś z ich propozycji pasuje do tekstu – a jeśli nie, możemy poprosić, by zastanowili się, co w tekście mogło naprowadzić ich na niepoprawne odpowiedzi.

Podobnie można też pracować z zadaniami na funkcje językowe, w których powtarzane są i testowane nie tylko funkcje, lecz także środki językowe. Weźmy zadanie na wybór wielokrotny, gdzie kontekst sytuacyjny opisany jest po polsku, a uczeń wybiera jedną z trzech odpowiedzi (zadanie 5.). W tym przypadku również podajemy uczniom tylko kontekst sytuacyjny, a uczniowie muszą w parach zaproponować co najmniej dwie lub trzy poprawne odpowiedzi. Możemy to zadanie zorganizować jako pewną formę rywalizacji, czyli wyznaczyć uczniom ograniczony czas na wykonanie zadania – wygrywa ta para (lub grupa), która zaproponuje najwięcej poprawnych odpowiedzi. Dla przykładu, do sytuacji opisanej poniżej:

5.4. Kolega chce popływać w rzece. Uważasz, że nie powinien tego robić. Co mu powiesz?¹

uczniowie podali następujące odpowiedzi:

• I don’t think you should do it.
• I think it’s a bad idea.
• In my opinion, you shouldn’t it.

Łatwo zauważyć, że powtarzając funkcje językowe, niejako przy okazji uczniowie utrwalają też środki językowe.

W podobny sposób można wykorzystać zadanie z dobieraniem reakcji do odpowiedzi (zadanie 4.). Przed odsłuchaniem nagrania prosimy uczniów o napisanie możliwych poprawnych odpowiedzi – najlepiej dwóch lub trzech, dzięki czemu uczniowie będą mogli się przekonać, jak wszechobecna w języku jest parafraza, występująca w wielu zadaniach egzaminacyjnych. Do reakcji, która pojawiła się w zadaniu 4 na egzaminie ósmoklasisty 2019, podanej poniżej:

4. A. No, thanks, I’m just looking.

uczniowie zaproponowali:

• Would you like to buy those jeans?
• Do you like those trousers?
• Are these jeans OK?

2. Stwórz własne zadanie

Kiedy uczniowie zrobią wybrane zadanie, warto je wykorzystać ponownie – dotyczy to zwłaszcza ćwiczeń, które sprawiają uczniom najwięcej trudności, czyli zadań otwartych.

Uczniowie zatem muszą napisać w parach własne zadanie – tak aby testowało ono te same środki językowe – na podstawie wariantu już zrobionego. Innymi słowy, uczniowie nie muszą pisać nic od nowa (co często wydaje im się bardzo trudnym wyzwaniem), tylko używając gotowego zadania jako modelu, tworzą własne zadania i wypełniają je swoimi treściami, które wynikają z ich osobistych doświadczeń. Przykładowo, używając jako modelu ćwiczenia zaprezentowanego poniżej:

(Zadanie pochodzi z Culture with Exam in Mind. TV and Digital Media. Pobierz materiał »)

uczniowie tworzą zadania dotyczące ich preferencji i zainteresowań, na przykład:

1. 1. (Czy lubisz) _______ superhero films and series?
2. 2. I love all the films about the Avengers – they all (sprawiają, że się śmieję) _____ so much.
3. 3. I like the Harry Potter books (bardziej niż) _____ any other books.
4. 4. (Wolałbym zostać) _____ at home today and play video games than go to the cinema.
5. 5. If teenagers had (mniej nauki) _____ at school, they would read more books.

W podobny sposób uczniowie mogą pracować z zadaniem na uzupełnianie dialogu. Uczniowie mają przerobić poniższy dialog tak, by dotyczył on takich seriali czy filmów, które znają i lubią (lub odwrotnie), sam dialog zmieniając w tak nieznacznym stopniu, na ile się da, traktując go jako model.

(Zadanie pochodzi z Culture with Exam in Mind. TV and Digital Media. Pobierz materiał »)

Po zakończeniu pracy uczniowie wymieniają się swoimi pracami i wykonują zadanie napisane przez inną parę uczniów. Dodatkowy walor tego typu ćwiczenia – oprócz kilkukrotnego aktywnego powtórzenia tych samych struktur – polega na tym, że łatwiej jest uczniów zaciekawić tekstem, który dotyczy ich samych.

3. Podaj więcej poprawnych odpowiedzi

Strategia ta może być wykorzystana do niemal każdego zadania otwartego (i niektórych zadań zamkniętych). Rozwiązując zadanie, uczniowie mają podać co najmniej jedną poprawną odpowiedź, a tam, gdzie jest to możliwe – powinni zaproponować jak najwięcej poprawnych odpowiedzi, tak jak w zadaniu 8. na uzupełnianie minidialogów:

8.1 X: Can you come to see me tonight?
Y: __________. I’m too busy.²

Uczniowie podali następujące poprawne możliwości:

• Sorry, I can’t.
• I can’t.
• I’m sorry I can’t.
• I’m afraid I can’t.
• I’m afraid not.
• I won’t.
• Sorry.
• Not really.

Oczywiście strategii tej warto też używać przy rozwiązywaniu zadań na znajomość środków językowych, musimy tylko nieco liberalniej traktować polecenia. Dla przykładu, po rozwiązaniu zadania na środki językowe zamieszczonego poniżej uczniowie otrzymali polecenie, aby podać po dwie inne możliwe parafrazy każdego zdania wyjściowego, ale bez użycia słowa kluczowego i bez limitu podanych wyrazów. Pod zadaniem oryginalnym znajdują się propozycje uczniów:

(Open Tasks Practice for egzamin ósmoklasisty. M. Cichmińska. Macmillan Education)

4.1. I can’t sing very well. / I’m not able to sing very well.
4.2. There is no money left in my wallet. There isn’t any money left in my wallet.
4.3. Is this phone yours? / Does this phone belong to you?

Jak widać na załączonych przykładach, uczniowie sięgają po szeroki repertuar środków językowych – nieograniczonych słowem kluczowym.

4. Wykorzystaj ilustracje

W każdym podręczniku czy zestawie zadań znajdują się ilustracje, które można wykorzystać, ale można też zastosować dowolną grafikę wybraną przez nauczyciela lub przez samych uczniów. Zgodnie z poleceniem uczniowie mają w parach opisać fotografię, grafikę czy obraz, ale w zadany przez nauczyciela sposób i z wykorzystaniem określonych struktur. Polecenie wygląda zatem tak:

Describe the picture in 8 sentences. You must use the following structures:

• there is / there are
• Present Continuous
• Present Simple
• Present Perfect
• going to
• may/might/can /can’t
• Passive Voice
• Conditional sentence

Oczywiście polecenie można modyfikować w dowolny sposób – w zależności od tego, na jakich strukturach nam zależy, oraz od tego, ile mamy czasu. Łatwo zauważyć, że użycie niektórych struktur nie sprawi uczniom większego kłopotu (The photo was taken at a party. There are 2 people in the picture. They are talking to each other), ale inne konstrukcje mogą być nieco trudniejsze (na przykład użycie Present Simple). Po zakończeniu pracy bardzo łatwo jest przeobrazić tekst na zadanie z lukami – uczniowie mogą więc zamienić napisany przez siebie opis na takie zadanie, „usuwając” z niego cztery lub pięć wyrazów.

5. Wyjdź poza egzamin

Nie samym egzaminem uczeń żyje, warto więc raz na jakiś czas korzystać z materiałów, które łączą zadania egzaminacyjne z wiedzą na temat kultury krajów anglojęzycznych lub ogólną wiedzą o świecie, tak jak w zestawach Culture with Exam in Mind . Wychodzenie poza egzamin może też oznaczać, że uczeń, pracując w ramach formatu zadań egzaminacyjnych, korzysta z materiałów autentycznych. Dla przykładu, po wykonaniu zadania na mediację dotyczącą Wielkiej Brytanii (zadanie 4. zamieszczone poniżej) możemy poprosić uczniów, by napisali w parach podobne zadania dotyczące wybranego przez siebie kraju – na podstawie zasobów dostępnych w Internecie muszą więc zredagować tekst i pytania do niego, wzorując się na tekście i pytaniach z zadania 4. Następnie wymieniają się swoimi pracami – lub po zebraniu przez nas wszystkich zadań otrzymują zestaw zadań przygotowanych przez całą klasę czy grupę. W taki sposób ćwiczą umiejętność tworzenia tekstów i mediacji (oraz oczywiście znajomość środków językowych), a także zyskują sporą porcję wiedzy o świecie.

(Zadanie pochodzi z Culture with Exam in Mind. TV and Digital Media. Pobierz materiał »)

Uczniowie mogą też tworzyć podobne zadania w formacie egzaminacyjnym (w formie tekstu do czytania i zadania na mediację, ale też na uzupełnianie luk lub dialogu) na tematy, które sami zaproponują, na przykład gry komputerowe czy media społecznościowe. Praca z zagadnieniem, które ucznia interesuje, może być dla niego dużo bardziej ciekawsza niż temat zaproponowany przez autora materiałów dydaktycznych.

Podsumowując, niekoniecznie musimy szukać nowych materiałów dla naszych klasowych asów – czasem można im postawić wyzwanie i podnieść poprzeczkę poprzez zmianę polecenia do zadań. Można też ich poprosić o modyfikację tekstu w zadaniu – czy wręcz o napisanie własnych tekstów i zadań, sięgając do ich zainteresowań i pasji. Jak mówi angielskie powiedzenie: „The sky is the limit” – nawet pracując z dość ograniczonym zbiorem poleceń i typów zadań, można wykorzystywać inwencję i kreatywność – własną i uczniów – do tego, by tworzyć ciekawe przykłady i teksty, nie tracąc jednak z oczu celu naszych zajęć, czyli aktywnego powtarzania środków językowych.