Matura 2023 – nowe wyzwanie. Analiza arkuszy pokazowych
Pobierz pełną analizę w pliku PDF
Spis treści
• Dlaczego Nowa Matura 2023 to naprawdę nowe wyzwanie?!
• Część 1. Skąd zamieszanie dotyczące poziomu trudności nowej matury z języka obcego…?
• Część 2. Nowe typy zadań i nowe (mikro)umiejętności
• Część 3. Nowe zadania otwarte – rozumienie ze słuchu
• Część 4. Nowe zadania otwarte – rozumienie tekstów pisanych
• Część 5. Nowe zadanie otwarte – znajomość środków językowych
• Część 6. Wypowiedź pisemna
• Podsumowanie
Dlaczego Nowa Matura 2023 to naprawdę nowe wyzwanie?!
Absolwenci szkół ponadpodstawowych przystępujący do matury w 2023 roku jako pierwsi będą zdawać egzamin w nowej formule.
Jak wynika z opublikowanego w pierwszym kwartale 2022 roku Aneksu do Informatora o egzaminie
maturalnym z języka angielskiego od roku szkolnego 2022/23, nowy egzamin dojrzałości w latach 2023
i 2024 będzie skonstruowany na podstawie zredukowanych wymagań egzaminacyjnych, a nie
na bazie podstawy programowej (podobnie zresztą jak w latach 2021 i 2022), co w założeniu ma
skompensować negatywne skutki pandemii i edukacji zdalnej. Przypomnijmy, że – zgodnie z informacjami
dostępnymi w momencie opracowywania niniejszego kompendium – docelowy kształt tego egzaminu,
zapowiedziany w Informatorze maturalnym z marca 2021, zacznie obowiązywać od sesji wiosennej
2025 roku.
Podkreślmy od razu na wstępie, że nowa matura w roku 2023 i 2024 to egzamin znacząco inny od dotychczasowej formuły egzaminu dojrzałości, wbrew pewnym głosom i opiniom, które docierają
do nas od niektórych z Państwa. Zmiany dotyczą trzech kluczowych obszarów:
- wyższy niż dotąd poziom kompetencji językowej oczekiwany od zdających (co skutkuje m.in.
znacznie bardziej ambitnym słownictwem, zwłaszcza na poziomie rozszerzonym);
- cały szereg nowych (mikro)umiejętności kognitywnych, które odzwierciedla znacznie głębszy
stopień przetwarzania tekstów egzaminacyjnych;
- szeroki wachlarz nowych typów zadań, w tym zwłaszcza zadania otwarte.
Jak widać, zmiany są na tyle istotne, że z całą pewnością Państwa uczniowie będą potrzebować
szczególnej pomocy i wsparcia. Mamy nadzieję, że nasza analiza i konkretne sugestie pokażą Państwu,
w jakim kierunku należy zmierzać i co realnie należy zrobić w najbliższych miesiącach, aby skutecznie
przygotować przyszłorocznych maturzystów na te nowe wyzwania.
Czytaj całość w pliku PDF
Część 1. Skąd zamieszanie dotyczące poziomu trudności nowej matury z języka obcego…?
Wszystko zaczęło się już cztery lata temu: w roku 2018 weszła w życie nowa podstawa programowa. Zwiększyła o rok liczbę lat nauki w szkole średniej, ale też znacząco podniosła oczekiwany poziom umiejętności językowych przyszłych maturzystów. To z kolei spowodowało zapowiedź zmiany całej formuły egzaminu dojrzałości i istotne zwiększenie jego poziomu trudności. Zgodnie z pierwotnym planem matura w nowej formule miała zostać przeprowadzona po raz pierwszy w maju 2023. Ale… po drodze uderzyła w nas pandemia.
Przymusowa nauka zdalna okazała się na tyle dużym wyzwaniem, że MEiN i CKE postanowiły okresowo obniżyć poziom trudności egzaminów końcowych, publikując tzw. Wymagania egzaminacyjne. Miały one początkowo dotyczyć tylko wiosny 2021, ale zostały zastosowane ponownie do egzaminów przeprowadzanych wiosną 2022. W efekcie poziom trudności ubiegłorocznego i tegorocznego arkusza jest niższy o ok. ½ poziomu ESOKJ w stosunku do tego, co pamiętamy sprzed pandemii.
I tu sprawy się komplikują, gdyż równolegle – i zgodnie z harmonogramem przygotowań do nowej formuły matury – wiosną 2021 roku światło dzienne ujrzał nowy Informator o egzaminie maturalnym z języka angielskiego od roku szkolnego 2022/23. Potwierdził on podniesienie poziomu trudności o mniej więcej ½ poziomu ESOKJ w stosunku do stanu sprzed pandemii, a tym samym o cały jeden poziom ESOKJ w porównaniu z poziomem trudności arkusza w latach 2021 i 2022… Ale to jeszcze nie koniec zawirowań!
W wyniku pandemii jesienią 2021 stało się konieczne zrewidowanie zamierzeń co do edycji 2023. Zgodnie z zapowiedziami MEiN i CKE 25 lutego 2022 pojawił się komunikat, który – uwaga – okresowo obniża oczekiwany poziom umiejętności o ok. ½ poziomu ESOKJ w stosunku do Informatora o egzaminie maturalnym z języka angielskiego od roku szkolnego 2022/23. To obniżenie wymagań ma dotyczyć edycji 2023 i 2024 nowej matury.
A zatem, koniec końców, arkusz maturalny w edycji 2023 i 2024 będzie językowo na poziomie porównywalnym do arkusza sprzed pandemii, czyli wyższym o pół poziomu ESOKJ od egzaminów przeprowadzanych w latach 2021 i 2022 (a jednocześnie niższym o pół poziomu ESOKJ w stosunku do poziomu pierwotnie planowanego w Informatorze maturalnym z 2021 roku).
Aneks do Informatora, który potwierdza powyższy stan rzeczy, można pobrać ze strony www.cke.gov.pl, w zakładce Egzamin maturalny > Egzamin maturalny w Formule 2023 > Informatory.
Żeby się przekonać, jak te modyfikacje w zakresie wymagań egzaminacyjnych przekładają się na zawartość arkusza, należy sięgnąć po arkusze pokazowe opublikowane na stronie CKE 4 marca tego roku. Znajdą je Państwo w zakładce Egzamin maturalny > Egzamin maturalny w Formule 2023 > Materiały dodatkowe.
Część 2. Nowe typy zadań i nowe (mikro)umiejętności
Aneks opublikowany w lutym 2022 roku potwierdza istotne zmiany zaistniałe w zakresie typów zadań. Odzwierciedlają one przesunięcie nacisku z dotychczasowego – bardziej odtwórczego – charakteru egzaminu (szczególnie na poziomie podstawowym) na bardziej analityczny. Zwiększa się przy tym liczba zadań otwartych, także na poziomie podstawowym.
Przystępując do nowej matury od 2023 roku, uczeń będzie musiał wykazać się umiejętnością sprawnego przetwarzania informacji, wnioskowania i głębszej analizy tekstu słuchanego i czytanego. Pokażemy to poniżej na przykładach zaczerpniętych z opublikowanych w marcu 2022 roku arkuszy pokazowych.
Jak się za chwilę przekonamy, nowe rodzaje zadań będą stanowiły dla uczniów poważne wyzwanie poznawcze. Powodem jest cały szereg nowych umiejętności kognitywnych, którymi ma wykazać się maturzysta, takimi jak odróżnianie faktów od opinii, wyciąganie wniosków, sekwencjonowanie informacji, streszczanie, parafrazowanie i inne. Wiele z tych umiejętności będzie sprawdzane już na poziomie podstawowym. To właśnie na tym poziomie zmiana formuły egzaminu będzie zatem najbardziej odczuwalna dla uczniów, co z kolei oznacza konieczność wykonania dodatkowej pracy przez nauczyciela, tak aby przygotować uczniów do wykonywania zdecydowanie trudniejszych niż wcześniej typów zadań.
Część 3. Nowe zadania otwarte – rozumienie ze słuchu
POZIOM PODSTAWOWY
Na pewno sporą trudność sprawią uczniom zadania otwarte, których wcześniej nie było w arkuszach
na poziomie podstawowym. Wielu maturzystom trudność może sprawić formułowanie krótkich odpowiedzi,
zwłaszcza na tym poziomie. Zadania tego typu będą występowały w każdej części egzaminu, mogą się też pojawić
w części sprawdzającej rozumienie tekstu słuchanego w formie uzupełniania luk w tekście lub odpowiedzi
na pytania. Przykładem takiego zadania z arkusza pokazowego (CKE 2022) jest tworzenie odpowiedzi na pytania
do słuchanego tekstu na poziomie podstawowym:
Transkrypcja do tego fragmentu zadania:
(…) Unfortunately there have already been some small changes. As you know we were
scheduled to leave at 8:00 but, well, it’s 8:15 and we’re still here. That is because of
technical problems we are experiencing with the coach (…)
Sam poziom językowy tekstu nie powinien być problemem dla uczniów, jednak znalezienie informacji w tekście,
który tylko słyszą, oraz sformułowanie odpowiedzi na pytanie, które nie zawiera identycznej struktury leksykalnej
w słuchanym tekście (reason for the delay), może już stanowić pewne wyzwanie. Aby odpowiedzieć na to pytanie,
uczeń musi rozumieć frazę reason for the delay (lub przynajmniej umieć się domyślić jej znaczenia) i poprawnie
zinterpretować znaczenie wyrazu coach. Dla ucznia zdającego egzamin na poziomie podstawowym może być to
dość trudne zadanie.
Jak nad tym pracować?
Listen and read – ćwiczenie rozwijające umiejętność rozpoznawania istotnych informacji w tekście:
- uczniowie czytają pytania, na które mają odpowiedzieć (tekst z lukami do uzupełnienia),
- słuchają nagrania, jednocześnie śledząc jego zapis,
- podkreślają fragmenty tekstu, w których kryją się odpowiedzi,
- następnie porównują podkreślone fragmenty z pytaniami i przekształcają je językowo tak, żeby pasowały do pytań.
Listen and note down – ćwiczenie rozwijające umiejętność wychwytywania pojedynczych informacji, a nawet wyrazów z tekstu słuchanego:
- uczniowie notują na kartce jak najwięcej wyrazów, które usłyszeli w nagraniu,
- nagranie odtwarzamy trzykrotnie – tak by uczniowie mogli uzupełnić swoje notatki,
- następnie uczniowie czytają zadanie i próbują odpowiadać na pytania (lub uzupełniają luki w tekście) na podstawie sporządzonych notatek.
POZIOM ROZSZERZONY
Analogiczne zadanie na poziomie rozszerzonym będzie wymagać od ucznia wyższego poziomu kompetencji
językowej. Spójrzmy na podpunkt 3.2. z arkusza pokazowego. W tym zadaniu uczeń musi dokończyć rozpoczęte
zdania tak, aby były zgodne z tekstem oraz jak najbardziej precyzyjnie oddawały jego sens:
Transkrypcja do tego fragmentu zadania:
Heavy rains in the area made the situation critical. Part of the rescue route had been flooded and volunteer rescuers, who
arrived at the scene very quickly, could do nothing but wait for the water level to drop. Only then were they able to enter the cave (…)
Od razu widać, że poziom językowy tekstu jest dość wysoki i wymaga od zdającego znacznej kompetencji leksykalnej. Dodatkowym źródłem trudności jest narzucona z góry forma gramatyczna zdań do uzupełnienia. Ze względu na typ zadania nie ma tu całkowitej dowolności w formułowaniu odpowiedzi, trzeba ją bowiem dostosować gramatycznie tak, żeby pasowała do struktur użytych w pierwszej części zdania. Występuje za to pewna dowolność w wyborze informacji stanowiącej prawidłowe uzupełnienie zdania. W tekście podanych jest kilka przyczyn mających pośredni lub bezpośredni wpływ na opisywaną sytuację: ulewne deszcze, zalana trasa dostępu, konieczność czekania na obniżenie się poziomu wody. Zdający musi zatem zdecydować, którą informację wykorzysta. Ta decyzja z kolei wpłynie na formę gramatyczną, której będzie musiał użyć do uzupełnienia zdania.
Jak nad tym pracować?
Read and rewrite – ćwiczenie rozwijające umiejętność parafrazowania zdań:
- uczniowie czytają zapis nagrania (można zaznaczyć tylko te fragmenty, które będą wykorzystane w zadaniu),
- muszą przekształcić zdania tak, aby zamienić jak najwięcej wyrazów na ich synonimy lub zmienić strukturę gramatyczną, nie zmieniając treści.
Listen and re-tell – ćwiczenie rozwijające umiejętność analizy i syntezy tekstu:
- uczniowie słuchają nagrania we fragmentach po dwa razy i notują najważniejsze informacje,
- następnie w parach porównują notatki i streszczają usłyszaną treść każdego fragmentu,
- na podstawie sporządzonych notatek relacjonują treść całego nagrania i uzupełniają zdania.
Część 4. Nowe zadania otwarte – rozumienie tekstów pisanych
Zgodnie z Aneksem (CKE 2022) zadanie otwarte znajdzie się na egzaminie również w części sprawdzającej rozumienie tekstu czytanego.
POZIOM PODSTAWOWY
Przykładem takiego zadania jest zadanie nr 5 z poziomu podstawowego arkusza pokazowego. Zadanie to testuje umiejętność czytania ze zrozumieniem czterech bardzo różnych tekstów: ogłoszenia, fragmentu powieści, fragmentu artykułu, wyników ankiety (przedstawionych graficznie). Na tym jednak nie koniec wyzwań. Oprócz części zamkniętej, sprawdzającej rozumienie funkcji każdego z tekstów, to zadanie zawiera również część otwartą, opartą na umiejętności mediacji. Jej wykonanie wymaga więc od zdających z jednej strony określenia celu każdego z tekstów, a z drugiej odnalezienia informacji i przekształcenia ich tak, aby pasowały do luk.
Fragment tekstu ukrywający odpowiedź do luki 5.4.:
Kodomoroid – a robot which is a news reader
Maria – a robot which was used in Fritz Lang’s Metropolis
Zoya – a robot which can identify people’s feelings
Prawidłowe uzupełnienie luki 5.4. wymaga od zdającego umiejętności sparafrazowania frazy read people’s emotions jako identify people’s feelings oraz uniknięcia pułapki w postaci znajdującego się w tekście wyrazu reader przy odpowiedzi nieprawidłowej. Słaby uczeń, szukający w tekście odniesień jeden do jednego (tu: read – reader), może wybrać złą odpowiedź. Aby tego uniknąć, należy umożliwić uczniom pracę z różnymi typami tekstów, w których będą szukać informacji sformułowanych inaczej niż bezpośrednio w tekście.
Jak nad tym pracować?
Read and write – ćwiczenie rozwijające umiejętność streszczania i przekształcania tekstu:
- uczniowie czytają uważnie krótki tekst (np. fragment prozy),
- w parach ustnie odtwarzają wspólnie treść tekstu,
- zapisują treść tekstu z pamięci w innej formie stylistycznej (np. wiadomość e-mail).
Hide and seek – ćwiczenie rozwijające umiejętność przekształcania językowego i wyszukiwania informacji:
- uczniowie czytają tekst wskazany przez nauczyciela,
- pracują w parach: każdy uczeń wybiera z tekstu jeden akapit (inny niż jego kolega/koleżanka) i przepisuje go na osobną kartkę, zamieniając kilka wyrazów/fraz na ich synonimy,
- uczniowie wymieniają się kartkami, szukają zmienionych fragmentów tekstu i podkreślają je,
- na koniec uczniowie wskazują w oryginalnym tekście wyrazy, które zostały zmienione, i zapisują je nad ich synonimami.
POZIOM ROZSZERZONY
Na poziomie rozszerzonym również pojawia się zadanie otwarte w części sprawdzającej rozumienie tekstu czytanego. W tym przypadku wyzwania są dwa. Z jednej strony sam poziom językowy tekstu jest stosunkowo wysoki. Z drugiej strony dokończenie zdań wymaga często językowego przekształcenia ich całej konstrukcji. Dla przykładu przyjrzyjmy się punktowi 6.7. w zadaniu 6. z arkusza pokazowego:
Fragment tekstu do tego zadania:
(…) Afterwards, one of the interviewers remarked how impressed she was that my friend had been so composed after showing up 25 minutes late for the interview (…) Of course, the interviewers could have also concluded that her calmness was a sign of disrespect. Either way, they would have been wrong to draw conclusions about her future performance in her work based on her attitude at the interview. In this case, thankfully, the outcome was favourable to the applicant. (...)
Jak widać, prawidłowe uzupełnienie zdania w tym punkcie zależy od [i] zrozumienia sytuacji opisanej w tekście (stosunkowo wyrafinowanym językiem) oraz [ii] umiejętności ustalenia i właściwego sformułowania podstawy zatrudnienia koleżanki autora. Liczba opcji uzupełnienia tego zdania podana w kluczu świadczy o wieloaspektowości analizowanej sytuacji, przy czym od zdającego wymagana jest znajomość struktury leksykalno-gramatycznej based on sth. i umiejętność głębokiego przetworzenia informacji podanej w tekście, zarówno na poziomie formy, jak i treści.
Jak nad tym pracować?
Read and simplify – ćwiczenie rozwijające umiejętność analizy treści:
- uczniowie czytają fragment dowolnego tekstu,
- przedstawiają sobie w parach treść tekstu, ale własnymi słowami,
- zapisują uproszczoną wersję tekstu, zachowując jego treść.
Read between the lines – ćwiczenie rozwijające umiejętność interpretacji tekstu:
- uczniowie czytają tekst i odpowiadają na pytania, na które odpowiedź nie jest bezpośrednio podana w tekście,
- przykłady takich pytań: What is the aim of this text? Who is the intended reader? Who is the writer? What is the writer’s opinion about this subject?
- pytania mogą pochodzić od nauczyciela, mogą je również wymyślać sami uczniowie dla siebie nawzajem.
Część 5. Nowe zadanie otwarte – znajomość środków językowych
POZIOM PODSTAWOWY
Oprócz samej znajomości konkretnych związków wyrazowych istotna jest też pewna elastyczność w podejmowaniu decyzji. Na przykład jeśli w punkcie 10.3. w drugim zdaniu uczniowi przyjdzie do głowy kolokacja wash the dishes, to musi poszukać dla niej alternatywy, kiedy uzmysłowi sobie, że użycie wyrażenia wash nie pozwoli na prawidłowe uzupełnienie luki w pierwszym zdaniu w tym punkcie.
Jak nad tym pracować?
Cut and match – ćwiczenie utrwalające znajomość związków frazeologicznych:
- na końcu każdej lekcji uczniowie zapisują na osobnych karteczkach fragmenty kolokacji, jakie pojawiają się w trakcie nauki,
- po kilku lekcjach wysypujemy karteczki na ławkę przy tablicy,
- uczniowie podchodzą do ławki i układają kolokacje,
- jeśli na koniec zostaną wyrazy, których nie da się ze sobą zestawić, uczniowie dopisują do nich własne propozycje kolokacji,
- jako dodatkowe ćwiczenie uczniowie grupują frazemy o podobnych kolokacjach.
Find and write – ćwiczenie utrwalające różne konteksty dla tych samych wyrazów:
- uczniowie wybierają z każdej lekcji 5 słów i wyszukują w słowniku kolokacji po dwa różne łączące się z każdym z nich wyrazy,
- dla ich utrwalenia piszą następnie tekst z wykorzystaniem wszystkich dziesięciu kolokacji.
Część 6. Wypowiedź pisemna
W tej części egzaminu nie ma znaczących zmian strukturalnych (zapowiadane w Informatorze maturalnym z 2021 roku podniesienie limitu wyrazów na poziomie podstawowym do 100–150 zgodnie z Aneksem musi poczekać do 2025 roku), ale już w edycji 2023 zmieniają się nieco warunki oceniania.
Zdający na poziomie podstawowym może uzyskać maksymalnie 5 punktów (zamiast dotychczasowych 4) za treść i 3 punkty (zamiast dotychczasowych 2) za zakres środków językowych. Warto zatem zadbać o to, żeby uczniowie mieli dużo okazji do ćwiczenia umiejętności pisania, ze szczególnym uwzględnieniem tych dwóch parametrów.
Jak nad tym pracować?
Write and learn – ćwiczenie rozwijające zakres środków językowych:
- uczniowie tworzą wypowiedź pisemną zgodnie z treścią polecenia,
- mają przy tym wykorzystać pięć wyrazów z listy z końca rozdziału, których nie znali wcześniej lub nie pamiętali,
- następnie, pracując w parach, zamieniają się tekstami i próbują znaleźć wprowadzone przez drugą stronę wyrazy,
- uczniowie czytają tekst kolegi/koleżanki i próbują zamienić popularne wyrazy na ich bardziej zaawansowane synonimy i/lub stworzyć z nimi kolokacje.
Think and write – ćwiczenie rozwijające umiejętność konstruowania treści wypowiedzi:
- uczniowie analizują w parach treść polecenia i do każdego elementu przygotowują po dwie informacje,
- następnie w parach tworzą plan wypowiedzi pisemnej w języku polskim,
- na podstawie planu tworzą tekst docelowy w języku angielskim.
Podsumowanie
Jak pokazaliśmy powyżej, oczekiwany poziom znajomości języka na nowym egzaminie w latach 2023 i 2024 – mimo deklarowanego złagodzenia wymagań – pozostaje nieco wyższy w porównaniu z dwiema ostatnimi edycjami egzaminu maturalnego. Musimy więc wprowadzać i utrwalać z przyszłymi maturzystami więcej bardziej zaawansowanych struktur leksykalnych i gramatycznych. Ważniejsza niż dotychczas będzie znajomość kolokacji i ćwiczenie języka w szerszym kontekście.
Pod względem umiejętności większy nacisk będzie trzeba położyć na analizę i syntezę tekstu zarówno czytanego, jak i słuchanego, po to, by przygotować uczniów do rozwiązania wszystkich zadań otwartych nowego typu, także na poziomie podstawowym.
Zgodnie z informacjami zawartymi w Aneksie od roku 2023 wraca egzamin ustny (wspólny dla zdających poziom podstawowy i rozszerzony), na którym zakres środków językowych będzie oceniany w odniesieniu do poziomu B1 w skali ESOKJ, z oczywistymi konsekwencjami wynikającymi z tego faktu.
Nowa matura 2023 – zdaj się na nas!
Jak pokazała powyższa analiza, nowa matura to egzamin, na którym uczniom przyjdzie
zmierzyć się z nowymi, trudniejszymi typami zadań otwartych, nowymi umiejętnościami
kognitywnymi, głębszym przetwarzaniem tekstów i szerszym zakresem środków
językowych, zwłaszcza słownictwa. Mając to wszystko na uwadze, przygotowaliśmy
podręczniki, które zapewnią kompleksowe wsparcie podczas przygotowań do nowego
egzaminu maturalnego!
- Realizacja wymagań z Informatora o egzaminie maturalnym z języka angielskiego
od roku szkolnego 2022/23.
- Regularny trening zadań egzaminacyjnych – m.in. wszystkich nowych typów!
- Rozwój nowych (mikro)umiejętności językowych.
- Regularne powtarzanie środków językowych.
- Skuteczne utrwalanie wiedzy, m.in. dzięki dodatkowym interaktywnym zadaniom do wykonania na smartfonie.
- Bogactwo angażujących materiałów wideo.
- Praktyczne rozwiązania cyfrowe wspierające pracę z podręcznikiem.
Poznaj nasze nowości
Pobierz pełną analizę w pliku PDF
Podziel się swoją opinią na grupie dla nauczycieli
wróć
